Zona, su çiçeği virüsünün (varicella-zoster) vücutta yıllar boyunca sinir hücrelerinde gizli kaldıktan sonra yeniden aktif hale gelmesiyle oluşan ciddi bir enfeksiyon hastalığıdır. Ciltte döküntü ve kabarcıklarla birlikte seyreden bu hastalık, sinir sistemini etkileyerek şiddetli ağrılara neden olabilir. Genellikle bağışıklık sisteminin zayıfladığı dönemlerde ortaya çıkan zona, sadece ciltte değil, derin sinir dokularında da hasara yol açabileceği için oldukça dikkat edilmesi gereken bir sağlık problemidir. Bu nedenle zona riskleri ve etkileri, hastalık süreci boyunca göz ardı edilmemesi gereken önemli konular arasında yer alır.
Zona en çok 50 yaş üzerindeki bireylerde görülse de, yoğun stres altında olanlar, bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler, kanser tedavisi görenler ve kronik hastalıklara sahip bireylerde görülme riski oldukça yüksektir. Virüs, sinir köklerinde yeniden aktifleştiğinde ciltte tek taraflı, bant şeklinde kabarcıklar oluşturur ve bu döküntülerle birlikte yanma, batma ve şiddetli ağrılar meydana gelir. En önemli risklerden biri de bu ağrının döküntüler geçtikten sonra da devam etmesidir. Bu duruma “postherpetik nevralji” adı verilir ve bazı hastalarda aylar hatta yıllar süren kalıcı sinir ağrıları gelişebilir.
Zona hastalığı, yalnızca ağrı ile sınırlı kalmayıp ciddi komplikasyonlara da yol açabilir. Özellikle yüz bölgesinde çıkan zona vakalarında, göz sinirleri etkilenirse kalıcı görme kaybı riski doğabilir. Kulak çevresinde görülen durumlarda ise işitme problemleri, baş dönmesi ve denge bozuklukları yaşanabilir. Bağışıklık sistemi tamamen çökmüş kişilerde enfeksiyon vücuda yayılabilir ve hayati tehlike oluşturabilecek boyutlara ulaşabilir. Bu yüzden hastalığın ilk belirtileri ortaya çıktığında zaman kaybetmeden uzman bir hekime başvurulması hayati önem taşır.
Psikolojik etkiler de zona hastalığının göz ardı edilen ancak ciddi sonuçlar doğurabilecek bir başka boyutudur. Uzun süren ağrılar, uyku bozuklukları ve yaşam kalitesinde düşüş, hastaların ruhsal durumunu olumsuz etkileyebilir. Özellikle postherpetik nevralji yaşayan bireylerde depresyon ve anksiyete sık görülür. Bu nedenle tedavi yalnızca fiziksel değil, ruhsal destekle de desteklenmelidir.
Zona riskleri, aşıyla büyük oranda azaltılabilir. Özellikle 50 yaş üzeri bireyler için önerilen zona aşısı, hem hastalığın oluşma riskini düşürür hem de geçirildiğinde daha hafif atlatılmasını sağlar. Bilinçli bireylerin erken dönemde önlem alması, hem bireysel sağlığı hem de toplum sağlığını korumada etkili olacaktır.
Bu içerik, Doç. Dr. Tuğba Falay Gür’ün önerileri doğrultusunda hazırlanmıştır.
